Η ΛΙΠΑΝΣΗ ΤΗΣ ΕΛΙΑΣ

Πολλά  και  διάφορα  ακούει  κανείς  από  όλους  εμάς

τους  <ΑΓΡΟΤΕΣ> του  χωριού  για  τον  τρόπο  περιποίησης  

της  ΕΛΙΑΣ  Ο καθένας  τα  δικά  του 

Έτσι  ζητήσαμε  από  τον  ΠΛΕΟΝ ΕΙΔΙΚΟ  να  μας  γράψει

  λίγα λογία  για  το  τι  χρειάζεται  η  ΕΛΙΑ

Ο  συγχωριανός  ΘΑΝΑΣΗΣ  ΑΛΙΒΙΖΑΤΟΣ  ανταποκρίθηκε 

αμέσως  και  μας  έστειλε  τα  παρακάτω  που  είναι   η 

ΛΙΠΑΝΣΗ  της  ΕΛΙΑΣ  στο  ΣΩΣΤΟ ΧΡΟΝΟ με τον ΣΩΣΤΟ ΤΡΟΠΟ

Ο Θανάσης Σ Αλιβιζάτος

Σπούδασε Γεωπόνος στο Γεωπονικό  Πανεπιστήμιο  Αθηνών

Διδάκτορας του Πανεπιστημίου East  Anglia  Αγγλίας,

Φυτοπαθολόγος, Βακτηριολόγος, Ερευνητής  Α  επί  35  έτη,

Πρώην Δ/τής του Μπενάκειου Φυτοπαθολογικού  Ινστιτούτου,

με βραβεία, διακρίσεις και πολλές δημοσιεύσεις.

ΛΙΠΑΝΣΗ ΕΛΙΑΣ

Εισαγωγή

Η λίπανση των ελαιοδένδρων αποτελεί σημαντικό παράγοντα της επιτυχημένης καλλιέργειας της ελιάς. Για τη λιπαντική αγωγή(εποχή λίπανσης, είδος και δόση λιπάσματος, κ.α.) που θα ακολουθηθεί, πρέπει να ληφθούν υπόψη οι ακόλουθοι παράγοντες: το στάδιο ανάπτυξης των φυτών, η ηλικία αυτών, η ζωηρότητα ή μη της βλάστησης, το έδαφος (ως προς τη σύσταση, την περιεκτικότητα σε θρεπτικά στοιχεία  ,την οξύτητα ,την αλατότητα , την υγρασία ),η παραγωγή καρπού, η ποικιλία ,η διαθεσιμότητα νερού (ξηρικές περιοχές ,άρδευση ,νερό βροχής ),το κλάδεμα ,η τυχόν παρουσία τροφοπενιών (λόγω έλλειψης θρεπτικών στοιχείων),η καλλιεργητική ιστορία ,τα τυχόν αποτελέσματα ανάλυσης φύλλων για παρουσία θρεπτικών στοιχείων και η πείρα του ελαιοκαλλιεργητή ( ως προς την παραγωγή , μήκος ετήσιας βλάστησης , είδος κλαδέματος που εφαρμόστηκε).

Λόγω των πολλών αυτών παραγόντων , κάθε περιοχή και κάθε ελαιώνας έχει τις δικές του απαιτήσεις σε θρεπτικά στοιχεία . Τα θρεπτικά στοιχεία που ενδιαφέρουν την ελιά είναι το άζωτο (Ν) ,ο φωσφόρος (P) , το κάλιο (Κ) , το βόριο (Β) .

Για την ικανοποίηση των αναγκών στα θρεπτικά αυτά στοιχεία , δίδονται οι ακόλουθες πληροφορίες για κάθε στοιχείο .

Άζωτο ( Ν ) .

Το άζωτο αποτελεί το σπουδαιότερο θρεπτικό στοιχείο που επηρεάζει τόσο τη βλάστηση όσο και την καρποφορία . Η έλλειψη του οδηγεί σε φτωχή βλάστηση ( με φύλλα αρχικά ανοικτού πράσινου , μετά κιτρινοπράσινου ή κίτρινου χρωματισμού με νεκρώσεις στα κατώτερα φύλλα ) , και μείωση της παραγωγής καρπού . Αντίθετα η υπερβολική παρουσία του στο έδαφος οδηγεί σε υπερβολική βλάστηση και αύξηση της ευαισθησίας των φυτών σε παγετούς και ευπάθειας σε ασθένειες και εχθρούς .

Αζωτούχα λιπάσματα .

α.) Θειική αμμωνία ( 21-0-0 ) με 21% περιεκτικότητα σε άζωτο .

Αποφεύγεται στα όξινα εδάφη . Συγκρατείται στο έδαφος και αποδίδεται στα φυτά σε λίγες εβδομάδες .

β.) Νιτρική αμμωνία ( 33.5-0-0 , 34.5-0-0 ) με 33,5-34.5% περιεκτικότητα σε άζωτο .

Αποφεύγεται στα όξινα εδάφη . Δεν συγκρατείται στο έδαφος και εκπλύνεται .Εφαρμόζεται σε ουδέτερα έως αλκαλικά εδάφη .

γ. ) Ασβεστούχος νιτρική αμμωνία ( 26-0-0 , 28-0-0 ) με 26 ή 28% Ν .

Εφαρμόζεται σε όξινα και ουδέτερα εδάφη και περιοχές με υγρό κλίμα .

δ. )Νιτρικό ασβέστιο ( 15.5-0-0 ) με 15.5% Ν . Εφαρμόζεται σε μη ασβεστούχα εδάφη.

Επιλογή αζωτούχων λιπασμάτων .

Η επιλογή των αζωτούχων λιπασμάτων γίνεται έτσι ώστε να αποφεύγεται η οξίνιση των εδαφών και η έκπλυση νιτρικών αλάτων στο υπέδαφος και τον υδροφόρο ορίζοντα . Κατά την επιλογή :

-          Σε όξινα εδάφη αποφεύγεται η χρήση θειικής αμμωνίας και γίνεται χρήση ασβεστούχου νιτρικής αμμωνίας ή νιτρικού ασβεστίου .

-          Σε ασβεστούχα ,αλκαλικά εδάφη χρησιμοποιείται θειική αμμωνία .

-          Αποφεύγεται η λίπανση με αμμωνιακά λιπάσματα σε ξηρές και θερμές περιόδους , ιδίως σε ασβεστούχα εδάφη ( εκτός αν υπάρχει άρδευση ).

Ποσότητα αζωτούχων λιπασμάτων .

Η ποσότητα των αζωτούχων λιπασμάτων ανά δένδρο ελαιοποιήσιμης ελιάς παραγωγής συνήθως κυμαίνεται ως εξής :

-          Θειική αμμωνία : 2,5-7,0 Kg/δένδρο .

-          Νιτρική αμμωνία : 1,5-4,5 Kg/δένδρο .

-          Ασβεστούχος νιτρική αμμωνία : 2,0-6,0 Kg/δένδρο .

Οι μικρές δόσεις χρησιμοποιούνται όταν η παραγωγή είναι χαμηλή και η βροχόπτωση χαμηλή ( κάτω των 400 mm ,ξηρικοί ελαιώνες ) και οι μεγαλύτερες δόσεις όταν η παραγωγή είναι υψηλή ( άνω των 70 Kg/ δένδρο ) και η βροχόπτωση υψηλή .Επίσης οι μικρές δόσεις χρησιμοποιούνται για εύρωστα φυτά και οι μεγάλες για φυτά καχεκτικά με μεγάλη έλλειψη αζώτου ( με προυπόθεση την παροχή νερού ). Σε επιτραπέζιες ποικιλίες οι δόσεις είναι ελαφρά μεγαλύτερες ( 3,0-8,0 Kg / δένδρο ).

Αναλυτικότερα ,  ανάλογα με την ηλικία των φυτών , την ποσότητα του παραγόμενου καρπού και την εποχή εφαρμογής , προστίθενται οι ακόλουθες ποσότητες αζωτούχου λιπάσματος π.χ. θειικής αμμωνίας ανά δένδρο ελαιοποιήσιμης ελιάς:

Στο τέλος του Χειμώνα ( τέλη Ιανουαρίου με αρχές Φεβρουαρίου ) :

-          Για φυτά μικρά ( έως 3 ετών ) : 0,5-1,0 Kg θειικής αμμωνίας ανά δένδρο.

-          Για φυτά από 4 ετών μέχρι φάση παραγωγής : 1,0-2,0 Kg / δένδρο.

-          Για παραγωγή μέχρι 15-20 Kg / δένδρο : 2,0 Kg / δένδρο.

-          Για παραγωγή από 20-30 Kg / δένδρο : 2,5 Kg / δένδρο.

-          Για παραγωγή από 30-50 Kg / δένδρο : 3,0 Kg / δένδρο.

-          Για παραγωγή από 50-70 Kg / δένδρο : 3,5-4,0 Kg / δένδρο.

-          Για παραγωγή άνω των 70 Κg / δένδρο : 5,0 Kg / δένδρο.

Εφόσον υπάρχει η δυνατότητα άρδευσης και για παραγωγή άνω των 50 Kg/ δένδρο μπορεί να  προστίθενται αμέσως  μετά την καρπόδεση (τέλη Μαίου-αρχές Ιουνίου) 0,5-1,0 Kg θειικής αμμωνίας ανά δένδρο και κατά τη σκλήρυνση του πυρήνα ( Ιούλιος-Αύγουστος ) 0,5-2,0 Kg /δένδρο .

Τρόπος εφαρμογής .

Το λίπασμα διασκορπίζεται κάτω από την κόμη του κάθε δένδρου και ακολούθως ενσωματώνεται στο έδαφος , χωρίς να δημιουργούνται ζημίες στο ριζικό σύστημα των φυτών . Έτσι το λίπασμα προστατεύεται από τυχόν απομάκρυνση του , λόγω βροχής ή υπεράρδευσης , ιδίως σε επικλινή εδάφη .

Φωσφόρος ( P , P₂O₅ ) .

Η έλλειψη φωσφόρου στα ελαιόδενδρα παρατηρείται σπάνια και συνήθως δεν είναι απαραίτητη η τακτική ετήσια λίπανση με φωσφόρο , ιδίως αν επί σειρά ετών γινόταν προσθήκη στο έδαφος σύνθετων λιπασμάτων ( όπως π. χ. το 11-15-15 ) για τη λίπανση της ελιάς ή άλλης καλλιέργειας . Αν δεν εφαρμόστηκε στο παρελθόν φωσφορική λίπανση , καθώς και σε αβαθή , άγονα εδάφη , ή σε φυτά με ζημιωμένο ριζικό σύστημα από καλλιεργητικά εργαλεία , χρειάζεται η προσθήκη φωσφόρου .

Η έλλειψη φωσφόρου προκαλεί αργό ρυθμό ανάπτυξης και διάστικτη χλώρωση των φύλλων εκατέρωθεν του κεντρικού νεύρου του ελάσματος , που δεν αποτελεί διαγνωστικό στοιχείο και απαιτεί ανάλυση φύλλων για ασφαλή διάγνωση .

Φωσφορικά λιπάσματα .

α. ) Απλό υπερφωσφορικό ( 0-20-0 ) . Κοκκώδες με περιεκτικότητα 20% σε P₂O₅ .

β. ) Τριπλό υπερφωσφορικό (0-46-0 ) . Κοκκώδες ή σκόνη με 46% σε P₂O₅ .

γ. ) Φωσφορικό διασβέστιο ( 0-40-0 ) . Με περιεκτικότητα 40% σε P₂O₅ .

δ. ) Φώσφατο ( 0-32-0 ) . Κοκκώδες με περιεκτικότητα 32% σε P₂O₅ .

ε. ) Φωσφορικό μονοκάλιο ( 0-52-34 ) . Με περιεκτικότητα 52% σε P₂O₅ και 34% σε K₂O.

Επιλογή φωσφορικών λιπασμάτων .

Η επιλογή γίνεται ώστε να αποφεύγεται η οξίνιση , η υπερλίπανση των εδαφών ( δεδομένου ότι ο φωσφόρος δεσμεύεται στο έδαφος , όπως το κάλιο ) και να προωθείται η βελτίωση αυτών . Κατά την επιλογή :

-          Το απλό υπερφωσφορικό χρησιμοποιείται σε ουδέτερα και αλκαλικά εδάφη,όπως και το τριπλό υπερφωσφορικό.                                                             

-        Το φωσφορικό διασβέστιο προτιμάται στα όξινα και άλλα μη ασβεστούχα εδάφη.

-          Η βασική σκουριά (CaNaPO₄ + CaSO₄) χρησιμοποιείται ως βελτιωτικό σε όξινα εδάφη.

Ποσότητα φωσφορικών λιπασμάτων.

Προτείνονται οι ακόλουθες δόσεις φωσφορικού λιπάσματος (π.χ. απλού υπερφωσφορικού ) εφαρμοζόμενες ως βασική λίπανση :

-          Για φυτά μικρά (μέχρι 3 ετών) : 0,5-1,0 Kg / δένδρο απλό υπερφωσφορικό.

-          Για φυτά από 4 ετών μέχρι έναρξη παραγωγής : 1,0-1,5 Kg / δένδρο.

-          Για φυτά παραγωγής μέχρι 15-20 Kg/δένδρο : έως 1,5 Kg / δένδρο.

-          Για φυτά παραγωγής από 20-30 Kg/δένδρο : έως 2,0 Kg / δένδρο.

-          Για φυτά παραγωγής από 30-50 Kg/δένδρο : έως 2,5 Kg / δένδρο.

-          Για φυτά παραγωγής από 50-70 Kg/δένδρο : έως 3,0 Κg / δένδρο.

-          Για παραγωγή άνω των 70 Kg/δένδρο : 3,5 Kg / δένδρο.

Για ποτιστικούς ελαιώνες και παραγωγή άνω των 50-60 Kg/δένδρο,προστίθενται έως 4 Kg / δένδρο απλού υπερφωσφορικού.

Εποχή και τρόπος εφαρμογής .

Τα φωσφορικά λιπάσματα εφαρμόζονται ως βασική λίπανση με ενσωμάτωση στο έδαφος (μαζί με τα καλιούχα λιπάσματα ) αμέσως μετά τη συγκομιδή του καρπού (μέχρι τέλους Δεκεμβρίου) στην προβολή της κόμης των δένδρων. Ενισχύουν την αντοχή του δένδρου στον παγετό.

Κάλιο (Κ,Κ₂Ο).

Τα ελληνικά εδάφη είναι συνήθως επαρκή σε κάλιο,αλλά η ελιά είναι απαιτητική στο στοιχείο αυτό. Σε χρονιές μεγάλης παραγωγής καρπού απομακρύνονται με τον ελαιόκαρπο και το κλάδεμα μεγάλες ποσότητες καλίου. Η τακτική λίπανση με κάλιο είναι απαραίτητη σε ελαιώνες στους οποίους δεν χορηγήθηκε κάλιο για χρόνια, ελαιώνες που είχαν μεγάλη παραγωγή καθώς και όταν εμφανίζονται συμπτώματα έλλειψης καλίου (τροφοπενία καλίου).

Χαρακτηριστικό σύμπτωμα έλλειψης καλίου είναι η χλώρωση (κιτρίνισμα) και ακολούθως η ξήρανση του κορυφαίου τμήματος των φύλλων , που επεκτείνεται μέχρι τη μισή ή και μεγαλύτερη επιφάνεια αυτών. Επίσης παρατηρείται μικροφυλλία, μικρή (κοντή) νέα βλάστηση, πρόωρη πτώση φύλλων (με απογύμνωση και ξήρανση νεαρών βλαστών) και μείωση της παραγωγής.                                                                      

Η τροφοπενία καλίου είναι πιο συχνή σε αβαθή, λοφώδη εδάφη, σε ασβεστούχα εδάφη που δεν λιπάνθηκαν με κάλιο, σε ελαφρά όξινα εδάφη με υψηλές βροχοπτώσεις και ελαιώνες με φτωχό ριζικό σύστημα.

Καλιούχα λιπάσματα .

α. ) Θειικό κάλι ( 0-0-50 ) με 50% περιεκτικότητα σε Κ₂Ο. Έχει χαμηλό δείκτη αλατότητας.

β. ) Νιτρικό κάλι ( 13-0-46 ) με 13% άζωτο και 46% Κ₂Ο .

γ. ) Θειικό καλιομαγνήσιο ( 0-0-18 ) με 18% Κ₂Ο, 18% θείο και 8% μαγνήσιο .

δ. ) Χλωριούχο κάλι ( 0-0-54, 0-0-60 ) με 54% ή 60% Κ₂Ο .

ε. ) Μεταφωσφορικό κάλι ( 0-27-33 ) με 27% Ρ₂Ο₅ και 33% Κ₂Ο .

  

Επιλογή καλιούχων λιπασμάτων .

Κατά την επιλογή του καλιούχου λιπάσματος λαμβάνονται υπόψη τα ακόλουθα :

-          Το θειικό κάλι υπάρχει ως σκόνη ή κοκκώδες για εφαρμογή στο έδαφος και σε υδατοδιαλυτή μορφή για εφαρμογή στην υδρολίπανση. Συστήνεται για εδάφη κανονικά και εδάφη με αλατότητα.

-          Το νιτρικό κάλι υπάρχει σε κοκκώδη και κρυσταλλική μορφή για ενσωμάτωση στο έδαφος ή εφαρμογή με υδρολίπανση.

-          Το θειικό καλιομαγνήσιο είναι κατάλληλο για όλα τα εδάφη και ιδίως σε ελαιώνες που χρειάζονται μαγνήσιο.

-          Το χλωριούχο κάλι χρησιμοποιείται σε κανονικά εδάφη, αλλά αποφεύγεται η προσθήκη του σε αλατούχα εδάφη για την αποφυγή επιδείνωσης της αλατότητας.

Ποσότητα καλιούχων λιπασμάτων.

Για τις περιπτώσεις που είναι απαραίτητη η καλιούχος λίπανση, προτείνονται οι ακόλουθες ποσότητες καλιούχου λιπάσματος (π. χ. θειικού καλίου ) ανά δένδρο ως βασική λίπανση :

-          Για φυτά μικρά ( έως 3 ετών ) : 200-400 γραμμάρια θειικού καλίου / δένδρο.

-          Για φυτά άνω των 4 ετών μέχρι έναρξη παραγωγής : 400-600 γραμ./δένδρο

-          Για φυτά παραγωγής μέχρι 15-20 Kg/δένδρο : 600-800 γραμ./δένδρο.

-          Για φυτά παραγωγής από 20-30 Kg/δένδρο    : 0,8-1,0 Kg/δένδρο.

-          Για φυτά παραγωγής από 30-50 Kg/δένδρο    : 1,0-1,2 Kg/δένδρο.

-          Για φυτά παραγωγής από 50-70 Kg/δένδρο    : 1,2-1,5 Kg/δένδρο.

-          Για ποτιστικά και παραγωγή άνω των 70 Kg/δένδρο : 2,0 Kg/δένδρο.

                                                             

Εποχή και τρόπος εφαρμογής.

Τα καλιούχα λιπάσματα εφαρμόζονται ως βασική λίπανση (μαζί με τη φωσφορική) με ενσωμάτωση τους στο έδαφος που είναι στην προβολή της κόμης των δένδρων ,αμέσως μετά τη συγκομιδή του καρπού ( μέχρι τέλους Δεκεμβρίου ).

Παρατήρηση.

Αν στην καλιούχο λίπανση χρησιμοποιηθεί άλλο λίπασμα από το θειικό κάλι,υπολογίζονται αντίστοιχα οι ποσότητες του ανάλογα με την περιεκτικότητα του σε Κ₂Ο. Παρομοίως αν στην αζωτούχο και φωσφορική λίπανση χρησιμοποιηθεί λίπασμα διαφορετικό από τη θειική αμμωνία και απλό υπερφωσφορικό αντίστοιχα,τότε υπολογίζεται η ποσότητα του ανάλογα με την περιεκτικότητα του σε άζωτο (Ν) και Ρ₂Ο₅ αντίστοιχα.

Βόριο ( Β ).

Το βόριο αποτελεί σημαντικό στοιχείο θρέψης της ελιάς. Η έλλειψη βορίου έχει παρατηρηθεί σε νεαρά αλλά και ανεπτυγμένα δένδρα.Τα συμπτώματα της τροφοπενίας βορίου περιλαμβάνουν : χλώρωση (κιτρίνισμα) του ακραίου τμήματος των φύλλων της κορυφής νεαρών βλαστών ,που μετά παρουσιάζεται στα φύλλα της βάσης των βλαστών και ακολουθείται από ξήρανση της κορυφής των βλαστών. Το χαρακτηριστικότερο σύμπτωμα είναι η παρουσία πολλών ξηρών κλαδίσκων στις κορυφές των βλαστών του δένδρου που έχουν μορφή «σκούπας», λόγω της νέκρωσης των οφθαλμών της κορυφής και έκπτυξης των πλαγίων. Επίσης παρατηρείται μικροφυλλία, παραμόρφωση φύλλων (ροπαλοειδές σχήμα), έντονη φυλλόπτωση και πτώση καρπών το καλοκαίρι.

Η τροφοπενία βορίου εμφανίζεται συνήθως σε ελαφρά όξινα εδάφη υγρών περιοχών, όπως και σε αμμώδη,πολύ αλκαλικά και εκπλυμένα εδάφη. Η ασβέστωση του εδάφους περιορίζει το απορροφούμενο από τα φυτά βόριο.

Θεραπεία τροφοπενίας βορίου.

Η ενσωμάτωση στο έδαφος στην προβολή της κόμης των δένδρων ποσότητας 300-500 γραμμαρίων βόρακα (άλατος του βορίου) ανά δένδρο μέσης ηλικίας, πλήρους ανάπτυξης και ανά 3 έτη είναι αποτελεσματική. Η ενσωμάτωση γίνεται πριν τις βροχές , το Χειμώνα (το Δεκέμβριο με το κάλιο και το φωσφόρο). Σε αρδευόμενους ελαιώνες η ενσωμάτωση του βόρακα γίνεται στα μέσα με τέλη του Χειμώνα και ακολουθεί η άρδευση.

                                                                          

Λίπανση με κοπριά .

Παράλληλα με τη χρήση λιπασμάτων και εφόσον υπάρχει η δυνατότητα, είναι χρήσιμη η προσθήκη στο έδαφος καλά χωνεμένης κοπριάς αιγοπροβάτων. Η προσθήκη γίνεται ανά 2-3 έτη, με ενσωμάτωση στο έδαφος (προβολή της κόμης) το Φθινόπωρο των ακολούθων ποσοτήτων :

-          Για φυτά με παραγωγή έως 30 Κg/δένδρο : 20-40 Kg/δένδρο.

-          Για φυτά με παραγωγή έως 50 Kg/δένδρο : 60-80 Kg/δένδρο.

-          Για φυτά με παραγωγή άνω των 60 Kg/δένδρο : 80-100 Kg/δένδρο.

Γενικές οδηγίες χρήσης λιπασμάτων .

Τα λιπάσματα πρέπει να χορηγούνται με μέτρο και να ελέγχεται η αντίδραση των δένδρων. Η αλόγιστη χρήση τους πέραν της οικονομικής ζημίας (λόγω της αύξησης των εξόδων της καλλιέργειας) και της τυχόν άμεσης ζημίας των φυτών (λόγω ενδεχόμενης υπερβολικής λίπανσης με συνέπεια τοξικότητες και νεκρώσεις), έχει και δυσμενείς επιπτώσεις στο περιβάλλον (στο έδαφος, στον υπόγειο υδατικό ορίζοντα και τα επιφανειακά νερά).

Δρ  Αθανάσιος Σ. Αλιβιζάτος

Γεωπόνος-Φυτοπαθολόγος