Μια
σπάνια εικόνα του αγίου Γερασίμου με τους: Μέγα Κωνσταντίνο, Αγία Ελένη και απόστολο Παύλο
Γεράσιμος
Σωτ. Γαλανός
Σε ιστορικό ναΐσκο του Ληξουρίου φιλοξενείται μια
εικόνα, που ως δέηση στο κάτω μέρος, παρουσιάζει μια ενδιαφέρουσα αγιογραφική σύνθεση.
Πρόκειται για μια σπάνια θεματική, που εικονίζει τέσσαρις άγιες μορφές, που στη βιωτή τους έδρασαν σε διαφορετικούς
αιώνες. Στο κέντρο και στις οριζόντιες κεραίες του Σταυρού,
εικονίζονται οι βασιλείς άγιοι: Η Αγία Ελένη και ο Μέγας Κωνσταντίνος, που
φορούν πατριαρχικά ρούχα ή καλύτερα θα έλεγα πως πρόκειται για
αρχιερατικό σάκο. Το χρώμα των ενδυμάτων
διαφορετικό και στις δυο μορφές, δημιουργεί αντίθεση. Φανερό είναι, παρόλη τη
φθορά της εικόνας, πως πρόκειται για
τους: Κωνσταντίνο και Ελένη, που φέρουν στην κεφαλή τους το βασιλικό
διάδημα. Η αγιογράφηση του Τιμίου
Σταυρού στο κέντρο της εικόνας σε συνδυασμό
με την Αγία Ελένη, αποτελούσε γεγονός που σημάδεψε την Ορθοδοξία και
στύλωσε την πίστη κατά τα χρόνια εκείνα του Βυζαντίου. Στα δεξιά, με μικρή κλίση του σώματος προς τα έξω, εικονίζεται ο απόστολος Παύλος, κρατώντας
ανοικτό βιβλίο, με εκκλησιαστική γραφή που αναφέρεται στην εκκλησία του Ιησού
Χριστού. Τον αγγίζει το βασιλικό χέρι
του Μεγάλου Κωνσταντίνου με ανάλαφρο τρόπο, δείχνοντας την στερεότητα της
Χριστιανικής Πίστης. Στο άλλο άκρο της εικόνας εικονίζεται ο Άγιος Γεράσιμος, ο νέος ασκητής της Κεφαλληνίας, φοράει το
ασκητικό σχήμα, στέκεται, με ελαφρά κλίση γερμένο το σώμα του προς τα έξω, προτάσσει
το ειλητάριό του με την συνηθισμένη επιγραφή και λίγο πιο κάτω, το χέρι του
διασταυρώνεται με το βασιλικό χέρι της Αγίας Ελένης. Εν κατακλείδι, η εικόνα
έχει πολύ μελετητικό ενδιαφέρον και πιστεύω πως, συνδυάζει τους βασικούς
πυλώνες της ιστορικής πορείας του χριστιανισμού στην Κεφαλονιά. Δημοσιεύεται για πρώτη φορά, λόγω της εορτής
του αγίου Γερασίμου.
Άγιος Γεράσιμος,
ο της
Κεφαλληνίας ο πολύτιμος θησαυρός
και των Ορθοδόξων
ο προστάτης*.
Γεράσιμος Σωτ.
Γαλανός
Ο 16ος
αιώνας είναι αυτός που σημαδεύει έντονα την ιστορία της Ελλάδος μέσα
από δύο μεγάλους άξονες, αυτόν της
Τουρκοκρατίας και αυτόν της Γαληνότατης
Βενετιάς, που ενισχυμένη με βυζαντινή
κληρονομιά, κυριαρχούσε στα λιμάνια και πρωτοστατούσε στο εμπόριο και στη
διοίκηση. Ωστόσο, ο Ελληνισμός έδινε τον
αγώνα επιβίωσή του, τόσο μέσα στον ίδιο του τον
εδαφικό χώρο όσο και έξω από αυτόν, στην Ευρώπη, με άμυνες που και στις
δυο περιπτώσεις αν και διαφορετικού χαραχτήρα, στάθηκαν εκδηλωτικές και
ευεργετικές για τον δυτικό κόσμο.
Στην πρώτη
περίπτωση, που ο ελληνισμός δυναστεύονταν από το σπαθί του Τούρκου δυνάστη, με
βαριά φορολογία την ίδια τη ζωή, την
ελευθερία και την πίστη, η Θεία Πρόνοια, αποστέλλει μια σωρεία αγίων και δασκάλων, μορφών γνώσης και Ορθοδοξίας για να κρατήσουν
με τρόπο και δράση, τον ταλαίπωρο λαό που καθημερινά στέναζε και υπέφερε
σκληρά.
Στη δεύτερη
περίπτωση Έλληνες που δεν μπόρεσαν να αντέξουν τον τουρκικό ζυγό, πέρασαν μέσω
των Επτανήσων στην Ευρώπη, κυρίως στην Ιταλία και κατέθεσαν το δικό τους
πολιτισμό με αποτέλεσμα να γονιμοποιήσουν ευρύτερα τη δυτική σκέψη και
κουλτούρα και να γεννηθεί μια
πολιτιστική Αναγέννηση.
Ωστόσο, στα Επτάνησα και σε άλλα νησιά κυρίαρχοι τότε ήταν οι Ενετοί, που με τη σειρά τους
ανέπτυξαν και καλλιέργησαν τις δικές τους ιδιαιτερότητες και δράσεις για τα
συμφέροντά τους, με αποτέλεσμα οι κάτοικοι αρχικά να μην μπορούν να αντιδράσουν
αλλά στη μεγαλύτερη μάζα τους να ακολουθούν το άρμα του δυνάστη Βενετού.
Έτσι τα Επτάνησα, που γεφύρωναν την Ανατολή
και τη Δύση, στυλοβάτες ήθους και πράξης, γλώσσας Ελληνικής και Πίστης Ορθόδοξης, ιδίως στην
Κεφαλονιά και την Ζάκυνθο, «παρουσιάζονται»
οι άγιοι: Γεράσιμος και Διονύσιος. Και στέκεται σπουδαίο για περαιτέρω
ανάλυση και κριτική σκέψη, πώς τούτες οι άγιες μορφές μπόρεσαν να επιβληθούν με
τρόπο μοναδικό, αντιμετωπίζοντας νοοτροπίες και συνήθειες, που ήταν
καθοδηγούμενες από ένα ισχυρό καθολικό δόγμα, το οποίο οι πρεσβευτές του δεν
έβλεπαν για τα δικά τους συμφέροντα με καλό μάτι την αντίθετη πλευρά, αυτή της
Ορθοδοξίας.
Στην
περίπτωση της Κεφαλληνίας, που η γεωγραφική της θέση, τα κάστρα της και τα
λιμάνια της, είχαν εκλεκτή θέση στους σκοπούς
των Ενετών, παρουσιάζεται μέσα στην καρδιά του νησιού ο καλόγερος από την
Πελοπόννησο, ο Γεράσιμος Νοταράς.
Μορφή
ευγενική και πράα, με υπόξανθο γένι, με μάτια έντονα γεμάτα αναζήτηση, και με
μια κλίση του σώματος του προς τα μέσα, καταφέρνει να σταθεί στο
δύσκολο νησί μας και μάλιστα να
γίνει αποδεκτός από τον λαό του, μέσα από κοινή πορεία και αγώνες.
Είναι ο
Γεράσιμος Νοταράς, από την Πελοπόννησο, ο πολυταξιδεμένος, ο ασκητής, που ζούσε
σκάβοντας τα χώματα της κοιλάδας των
Ομαλών, που ημέρευε τις ψυχές των ταραγμένων από κακό πνεύμα και από ανθρώπινα
πάθη.
Είναι ο Γεράσιμος Νοταράς, το αρχοντόπουλο από
τα Τρίκαλα Κορινθίας, που την ημέρα πάλευε να ανοίξει πηγάδια και να κρατήσει
το νερό και το βράδυ βλέποντας τα αστέρια και το χώμα μέσα στο ασκητήριο
–πηγάδι, προσευχόταν δαμάζοντας το είναι του από όλα εκείνα που κάνουν τον
άνθρωπο άπληστον.
Είναι
ο Γεράσιμος Νοταράς, που θα
«παλέψει» με τη δράση του τους άρπαγες των χωριών και θα τους καλέσει να
Τον πλαισιώσουν με σεβασμό και με εκτίμηση
και που θα φτάσουν να τον εξυψώσουν στο επίπεδο του μεγάλου Αγίου.
Είναι ο
Γεράσιμος Νοταράς, που εν ζωή θα σταθεί εμπόδιο στους πονηρούς πειρασμούς και στα κακά πνεύματα,
που οι άνθρωποι καλλιεργώντας τα πάθη τους, γεννούσαν και κουβαλούσαν μέσα
τους.
Είναι ο
Γεράσιμος Νοταράς, ο στεγνός καλόγηρος στο σώμα και φωτεινός στην ψυχή, που με
τη στάση του, χωρίς εξάρσεις έδινε μάθημα στον καθολικόν ιερωμένον και στο
δυνάστη Ενετό, πώς, ο ομόθρησκος λαός
προς αυτόν, όσα και να περάσει, την Ορθόδοξη Πίστη του, δεν αλλοιώνει και δεν
χάνει.
Τέλος,
είναι ο Γεράσιμος Νοταράς, που αξιώθηκε τη Θεία Χάρη, της αφθαρσίας και υψώθηκε
στην τάξη των Αγίων Δασκαλών και Οσίων, που και όταν το νησί μας περνούσε το
κακό της αρρώστιας, της σιτοδείας, του λιμού, του σεισμού, τον λιτανεύανε και συνεχίζουμε να τον λιτανεύουμε, ζητώντας του
τη μεσιτεία προς τον Ύψιστον Πατέρα των
Πάντων.
Αναζητώντας
σήμερα τη μορφή του, τα μάτια μας πέφτουν στο Ιερό Σκήνωμά του, και το χέρι μας
σχηματοποιεί το σημείο του Σταυρού, ενώ η γλώσσα μας μέσα από τη ψυχή μας τον
ευλαβείται και τον παρακαλεί για το καλύτερο.
Αναζητώντας
τη μορφή του, η ίδια η στάση μας και η
σμίξη μας στα πανηγύρια του μας δίνει την απάντηση. Κάτω από τον ιερό πλάτανο
που αυτός φύτεψε και το πηγάδι που αυτός βάθυνε με κόπο, γιομίζει η ψυχή μας
πίστη Ορθόδοξης Ανατολής του Ιησού Χριστού μας.
Πέρασε το
άγιο πρόσωπό του, στις εικόνες, χαράχτηκε ζωγραφικά στις τοιχογραφίες των ναών,
πέρασε η μορφή του και το βίος του τα
σύνορα του νησιού μας και αποδέχτηκαν τη θεία Τού χάρη πολλοί άνθρωποι. Για
χάρη Τού πολλοί κράτησαν την Ορθόδοξη πίστη τους, για χάρη Τού καυχιόμαστε πως
τον έχουμε Άγιο και προστάτη μας. Αυτός είναι ο καλόγηρος Γεράσιμος Νοταράς, που έγινε Κεφαλονίτης και
Άγιος, συγκερασμός ιδιοτήτων σπάνιος και μοναδικός.
Όπου και να
αναζητήσουμε τη μορφή του, αγιογραφικά και εικονικά, ο Άγιος έχει εκείνη τη
στάση, που γερμένος με μια κλίση του σώματός του δεν κουράζεται να κρατά το ειλητάριό του και να μας «συνοδεύει»
με τη γλυκιά του βλέψη, λέγοντάς μας...
«Τεκνία ειρηνεύετε εν
ευατοίς και μη τα υψηλά φρονείτε»
Πόσοι και πόσοι καλλιτέχνες και αγιογράφοι δεν Τον
απεικόνισαν! Οι αγιογραφικές τεχνοτροπίες
ποικίλες και οι ιδιότητες που Τού έδωσαν πολλές. Εκείνο που σταθερά και
αναλλοίωτο έμεινε σε όλους, ήταν το γαλήνιο βλέμμα του και το μήνυμά του, που
ακόμη και σήμερα μας διδάσκει για έναν τρόπο ζωής μέσα στα δύσκολα ρωμαϊκά
χρόνια που διαβαίνουμε.
Κάνοντας
απολογισμό, στο τι σήμερα είναι ο Γεράσιμος Νοταράς, όλοι θα αναφωνήσουμε, την
ύπαρξή του, τη δωρεά προς Αυτόν της Θεία Χάρις, τη δράση του ως Δασκάλου και
Αγίου.
Ο Θείος Γεράσιμος, ο
πολύτιμος θησαυρός της Κεφαλληνίας,
είναι Εκείνος που μας παρασέρνει στον λιτανικό του περίπατο προς τον πλάτανο
και μας μαθαίνει πώς να αμυνθούμε όταν έλθουν χρόνοι χαλεποί και δύσκολοι.
Εκείνος, που μας συνάζει συχνά στο
μοναστήρι του, και μας «παραδίδει» την ωραία ψαλτική ακολουθία του, που
πιστοποίει λεκτικά και ακουστικά, στην πραγματική ουσία του Θείου Γέροντος των
Ομαλών, τον μεγάλον Δάσκαλο και τον Άγιο
προστάτη των Ορθοδόξων.
Το κείμενο είναι μέρος από τον πρόλογο του Γεράσιμου Σωτ.
Γαλανού στο βιβλίο των Γεράσιμου Σωτ. Γαλανού -Κωνσταντίνου Στάβερη «Ιστορώντας τον Άγιο Γεράσιμο τον νέον
Ασκητή και Θαυματουργό τον εν Κεφαλληνία»
2009 Έκδοση της Ιεράς Μητρόπολης
Κεφαλληνίας
Σ Σ ΧΡΟΝΙΑ ΠΟΛΛΑ ΜΕ ΥΓΕΙΑ ΣΕ ΟΛΟΥΣ
