ΚΛΑΔΕΜΑ ΤΗΣ ΕΛΙΑΣ

Τον  Δεκεμβρη  είχαμε  δημοσιεύσει  την   ΛΙΠΑΝΣΗ  της  ΕΛΙΑΣ 

Η  δημοσίευση  είχε  μεγάλη  ανταπόκριση  όχι  μόνο  από

Χωριανούς  αλλα  και Αγρότες  από  αλλα μέρη   

Έτσι  βλέποντας  οτι  η  γνώμη  ενός  ΕΙΔΙΚΟΥ πότε  δεν 

βλάπτει  ζητήσαμε  περισσότερα  για  την  ΕΛΙΑ

Ο  συγχωριανός  ΘΑΝΑΣΗΣ  ΑΛΙΒΙΖΑΤΟΣ  ανταποκρίθηκε 

 και  μας  έστειλε   ΚΛΑΔΕΜΑ της ΕΛΙΑΣ  ΧΡΟΝΟΣ  και ΤΕΧΝΙΚΕΣ

Ο Θανάσης Σ Αλιβιζάτος

Σπούδασε Γεωπόνος στο Γεωπονικό  Πανεπιστήμιο  Αθηνών

Διδάκτορας του Πανεπιστημίου East  Anglia  Αγγλίας,

Φυτοπαθολόγος, Βακτηριολόγος, Ερευνητής  Α  επί  35  έτη,

Πρώην Δ/τής του Μπενάκειου Φυτοπαθολογικού  Ινστιτούτου,

με βραβεία, διακρίσεις και πολλές δημοσιεύσεις.          

   ΚΛΑΔΕΜΑ ΤΗΣ ΕΛΙΑΣ

Σπουδαιότητα

Το κλάδεμα είναι σημαντική και αναγκαία εργασία της καλλιέργειας της ελιάς ,που επηρεάζει και ρυθμίζει το σχήμα, την ανάπτυξη, την καρποφορία, την μακροζωία και την ανανέωση των ελαιοδένδρων.

Είδη κλαδέματος

Ανάλογα με το σκοπό διακρίνονται τα ακόλουθα είδη κλαδέματος:

α.) Κλάδεμα διαμόρφωσης. Εφαρμόζεται στα νεαρά φυτά ελιάς και έχει σκοπό να δώσει στο νεαρό δενδρύλλιο το σχήμα που θα έχει το δένδρο όταν εισέλθει στην παραγωγή. Το σχήμα επηρεάζει τη συλλογή του ελαιόκαρπου, την εκτέλεση ψεκασμών, τη μηχανική καλλιέργεια, την έκθεση στον ήλιο και την καρποφορία.Τα σχήματα που απαντώνται περισσότερο στη χώρα μας είναι το ελεύθερο κύπελλο (συνήθως χαμηλό) και το ημισφαιρικό (ή σχήμα ομπρέλας). Η διαμόρφωση ξεκινά στα φυτώρια και συνεχίζεται στον αγρό με επιλογή 3-5 βλαστών ως μελλοντικών βραχιόνων (με περιμετρική διάταξη και αποφυγή αλληλοκάλυψης), με αραίωμα κεντρικής μη επιθυμητής βλάστησης και αφαίρεση βλάστησης που φύεται κάτω από τη διακλάδωση των βραχιόνων. Κατά τη διαμόρφωση δεν γίνονται αυστηρά κλαδέματα, γιατί αυτό καθυστερεί την είσοδο στην καρποφορία.

β.) Κλάδεμα καρποφορίας. Εφαρμόζεται στα δένδρα που είναι σε παραγωγική ηλικία και έχει σκοπό την επίτευξη ισοζυγίου μεταξύ βλάστησης, καρποφορίας και ριζικού συστήματος για την εξασφάλιση ικανοποιητικής καρποφορίας κάθε χρόνο, καθώς και τη συντήρηση και βελτίωση του σχήματος των δένδρων.

γ.) Κλάδεμα ανανέωσης. Εφαρμόζεται στα γερασμένα δένδρα χαμηλής παραγωγής, σε υψηλά ακλάδευτα για πολλά χρόνια δένδρα και σε δένδρα που ζημιώθηκαν από φωτιά, παγετό ή ασθένειες. Έχει σκοπό να δώσει νέα παραγωγική βλάστηση και ανανέωση του δένδρου για συνέχιση της ζωής του.

Τι επιδιώκεται με το κλάδεμα

Κατά το κλάδεμα επιδιώκεται η πραγματοποίηση πολλών στόχων συγχρόνως, όπως:

-          Η αφαίρεση ξερών καθώς και ασθενών (προσβεβλημένων από παθογόνα,κ.α.) βλαστών, κλαδίσκων, κλάδων ή βραχιόνων.

-          Η δημιουργία ισοζυγίου μεταξύ βλάστησης, καρποφορίας και ριζικού συστήματος (ανάλογα με τη θρεπτική κατάσταση των φυτών, το έδαφος, την υγρασία/βροχόπτωση, την ηλικία, κ.α.).

-          Η διαμόρφωση καλύτερου σχήματος των δένδρων (για αύξηση παραγωγής, ευκολότερη συλλογή καρπού, καλύτερο φωτισμό/αερισμό, για διευκόλυνση ψεκασμών, λίπανσης, άροσης, κ.α.).

                                                                         

-          Η μείωση της παρενιαυτοφορίας με εξασφάλιση παραγωγής τη μη παραγωγική χρονιά σε συνδυασμό με κατάλληλη λίπανση.

-          Η διατήρηση ενεργών παραγωγικών δένδρων με αποφυγή της γήρανσης.

-          Η εξοικονόμηση εδαφικής υγρασίας σε ξηρικούς ελαιώνες.

-          Η ανανέωση γερασμένων ή ζημιωθέντων (από φωτιά, παγετό ή ασθένειες) δένδρων ή τμημάτων αυτών.

Τι πρέπει να έχομε υπόψη κατά το κλάδεμα

Κατά το κλάδεμα πρέπει να έχομε υπόψη τις ακόλουθες πληροφορίες:

-          H ελιά καρποφορεί σε βλαστούς του προηγούμενου έτους από μικτούς μασχαλιαίους οφθαλμούς.

-          Καρποφόροι είναι οι βλαστοί μετρίου μήκους που έχουν καλή ζωηρότητα, είναι στο εξωτερικό μέρος της κόμης, φωτίζονται και αερίζονται.

-          Σε πυκνά φυτεμένα δένδρα, με φυτά που σκιάζονται, δεν έχομε πολλούς καρποφόρους βλαστούς παρά μόνο στις κορυφές και πλευρές με καλό φωτισμό. Όταν στα δένδρα αυτά κλαδεύονται οι κορυφές, δεν έχομε καρπό γιατί αφαιρούνται οι ακραίοι καρποφόροι βλαστοί.

-          Οι λαίμαργοι και πολύ ζωηροί βλαστοί θα δώσουν μόνο βλάστηση, οι δε αδύνατοι βλαστοί θα δώσουν λίγο καρπό. Οι λαίμαργοι και λοιποί βλαστοί που είναι στο εσωτερικό, μη φωτιζόμενο μέρος του δένδρου αφαιρούνται χωρίς να δημιουργείται κενό της κόμης, διαφορετικά αραιώνονται. Αν οι λαίμαργοι είναι στο εξωτερικό, φωτιζόμενο μέρος της κόμης κορυφολογούνται και αν έχουν πυκνή βλάστηση αραιώνονται.

-          Το κλάδεμα στο τέλος του έτους ακαρπίας (προηγείται του έτους της αναμενόμενης μεγάλης καρποφορίας) με αφαίρεση βλαστών συνήθως μικρής ζωηρότητας ή και ορισμένων μέτριας ζωηρότητας θα οδηγήσει (σε συνδυασμό με κατάλληλη λίπανση) στην ανάπτυξη νέων βλαστών το έτος που έρχεται. Οι βλαστοί αυτοί θα καρποφορήσουν το έτος που ακολουθεί το έτος της μεγάλης παραγωγής. Έτσι επιτυγχάνεται παραγωγή κάθε έτος.

-          Σε δένδρα που αναπτύσσονται σε άγονα, αβαθή ή ξηρά εδάφη (με λίγες βροχοπτώσεις) το αυστηρό κλάδεμα βοηθά στη μείωση της φυλλικής επιφάνειας και εξοικονόμηση νερού και θρεπτικών στοιχείων για την καρποφορία.

-          Σε δένδρα που αναπτύσσονται σε εύφορα, αρδευόμενα (ή με πολλές βροχές) και καλύτερα λιπαινόμενα εδάφη, το μη αυστηρό, ήπιο κλάδεμα είναι το ενδεικνυόμενο, διότι υπάρχει ικανοποιητική τροφοδοσία σε θρεπτικά στοιχεία και νερό, τόσο για την τρέχουσα καρποφορία, όσο και για την ανάπτυξη  νέας  βλάστησης , που   θα  καρποφορήσει   το  επόμενο  έτος.  Το

αυστηρό κλάδεμα στα δένδρα αυτά θα οδηγήσει στην ανάπτυξη πολλών ζωηρών λαιμάργων, οι οποίοι θα επηρεάσουν αρνητικά την καρποφορία και θα αργήσουν να καρποφορήσουν.

Βήματα κλαδέματος καρποφορίας

-         Κάθε δένδρο εξετάζεται μεν ατομικά μέσα στον ελαιώνα, αλλά επιδίωξη του κλαδέματος είναι η επίτευξη συγχρονισμού των δένδρων στην καρποφορία (να καρποφορούν όλα την ίδια χρονιά και κάθε χρονιά).

-         Επιθεώρηση κάθε δένδρου για έλεγχο της παρουσίας ασθενών, ξερών βλαστών, λαιμάργων, μήκους βλάστησης προηγούμενου έτους, βλάστησης που είχε καρπό, πυκνότητας και σκίασης βλάστησης, φωτισμού, αερισμού και σχήματος κόμης.

-         Πρώτα αφαιρούνται οι ασθενείς και ξεροί βλαστοί  (με απολύμανση των εργαλείων κλαδέματος με καθαρό οινόπνευμα),οι οποίοι μαζεύονται και καταστρέφονται με φωτιά μέσα στον ελαιώνα. Επίσης κλάδοι ή βραχίονες προσβεβλημένοι από φυτοπαθογόνα (π.χ.βακτήρια,μύκητες) αφαιρούνται και καταστρέφονται με τον ίδιο τρόπο.

-         Αποφεύγεται η χρήση αλυσοπρίονου, διότι αφήνει μη λεία επιφάνεια τομής που διευκολύνει την πρόσφυση παθογόνων. Αν γίνει χρήση , λειαίνεται η επιφάνεια της τομής (γίνεται με κλίση) με απολυμασμένο κοφτερό μαχαιρίδιο και καλύπτεται με βορδιγάλειο πάστα για αποφυγή εισόδου παθογόνων.

-         Κατά το κλάδεμα δένδρου που μόλις καρποφόρησε αραιώνουμε και αφαιρούμε μέχρι το ήμισυ του αριθμού των βλαστών που καρποφόρησαν, ενώ αφήνουμε τους βλαστούς που αναπτύχθηκαν το έτος καρποφορίας και θα δώσουν καρπό το επόμενο έτος. Βλαστοί που δεν καρποφόρησαν αφαιρούνται ή περιορίζονται. Πιο αυστηρά κλαδεύονται τα καχεκτικά φυτά που αναπτύσσονται σε άγονα, αβαθή, ξηρικά εδάφη και ελάχιστα ή μέτρια τα ζωηρά φυτά που αναπτύσσονται σε γόνιμα, αρδευόμενα εδάφη. Ο βαθμός αυστηρότητας κλαδέματος εξαρτάται από το κάθε δένδρο.

-         Αφαίρεση βλαστών στο εσωτερικό του δένδρου που σκιάζονται, δεν φωτίζονται και δεν αερίζονται. Από τυχόν λαίμαργους στο εσωτερικό του φυτού, άλλοι αφαιρούνται και άλλοι ,ανάλογα με τη θέση τους, διατηρούνται ή κορυφολογούνται και αποτελούν κλάδους ανανέωσης ή κάλυψης κενών της κόμης.Οι λαίμαργοι στις ποδιές κορυφολογούνται και κλαδεύονται ήπια, ιδιαίτερα σε εύρωστα δένδρα.

-         Με την ολοκλήρωση του κλαδέματος επιθεωρούνται όλα τα δένδρα του ελαιώνα για τυχόν βελτιώσεις. Ο καλός κλαδευτής πρέπει να έχει γνώσεις και εμπειρία για ένα καλό αποτέλεσμα και να μην κλαδεύει ό,τι τον βολεύει.

                                                               

                                                               Κλαδέματα ανανέωσης

Το κλάδεμα ανανέωσης εφαρμόζεται σε δένδρα γερασμένα χαμηλής παραγωγής, δένδρα υψηλά, εγκαταλελειμμένα και ακλάδευτα για πολλά χρόνια, δένδρα που ζημιώθηκαν από φωτιά, παγετό, ασθένειες,ή πυκνοφυτεμένα σκιαζόμενα φυτά.

Η ανανέωση είναι συνήθως αυστηρή σε γερασμένα δένδρα με πολύ χαμηλή παραγωγή ή δένδρα μεγάλου ύψους ακλάδευτα για πολλά χρόνια και γίνεται με αφαίρεση κλάδων, ακόμη και βραχιόνων με κοπή τους πάνω από το σταυρό (διακλάδωση του κορμού) ή ακόμη τομή στον κορμό, αφήνοντας σε κάθε περίπτωση τυχόν βλάστηση που φύεται κάτω από τα σημεία τομής, αφού υποστεί το κατάλληλο κλάδεμα.

Σε ήπια ανανέωση (π.χ. αραίωμα πυκνοφυτεμένων σκιαζομένων δένδρων ) γίνεται αφαίρεση κλάδων, τμημάτων ή ολόκληρων διακλαδώσεων των βραχιόνων ή ακόμη και ορισμένων βραχιόνων.

Τα δένδρα που ζημιώθηκαν από φωτιά ή παγετό δεν κλαδεύονται αμέσως μετά τη ζημία, αλλά αφήνονται να εκδηλώσουν την προσεχή Άνοιξη τη βλάστηση τους και να δείξουν μέχρι που έχουν νεκρωθεί. Μετά στην αρχή του θέρους αφαιρούνται όλα τα νεκρά τμήματα (κλαδίσκοι, κλάδοι,βραχίονες).

Στα δένδρα που έχουν υποστεί ζημίες από ασθένειες γίνεται αφαίρεση των ασθενών τμημάτων με απολυμασμένα εργαλεία κλαδέματος και καύση των αφαιρουμένων φυτικών μερών με φωτιά μέσα στον ελαιώνα, σύντομα αμέσως μετά το κλάδεμα.

Στα σημεία κοπής , η τομή γίνεται λοξή (για να μη συγκρατεί νερό), λειαίνεται με κοφτερό εργαλείο (π.χ. μαχαιρίδιο), που απολυμαίνεται συνεχώς με καθαρό οινόπνευμα και καλύπτεται με βορδιγάλειο πάστα για προστασία από φυτοπαθογόνους μύκητες και βακτήρια.

Στα σημεία κοπής αναπτύσσονται λαίμαργοι. Από αυτούς επιλέγονται οι πλέον κατάλληλοι (ως προς τη θέση, την ανάπτυξη,κ.α.) για να αποτελέσουν τη νέα βλάστηση του δένδρου, η οποία θα μπεί σε καρποφορία μετά από 3 χρόνια.

Σε όλες τις περιπτώσεις τομών τα εργαλεία κλαδέματος (πριόνια, ψαλλίδες,κ.α.) απολυμαίνονται με καθαρό οινόπνευμα για την αποφυγή μετάδοσης παθογόνων των δένδρων (μυκήτων, βακτηρίων).

Εποχή κλαδέματος

Το κλάδεμα μπορεί να γίνεται μετά το μάζεμα του καρπού και μέχρι αρχές Μαρτίου, ανάλογα με την περιοχή και εφόσον δεν παρατηρούνται παγετοί. Στις περιοχές  που συμβαίνουν  παγετοί , το κλάδεμα πρέπει να αποφεύγεται κατά την περίοδο πριν ή κατά τη διάρκεια εκδήλωσης του παγετού και να γίνεται μετά την περίοδο παγετού.

Επίσης συστήνεται να αποφεύγεται το κλάδεμα κατά τις βροχερές ημέρες για παρεμπόδιση μετάδοσης φυτοπαθογόνων οργανισμών (π.χ. βακτηρίου της καρκίνωσης της ελιάς) και αποφυγή ατυχημάτων λόγω ολισθηρότητας των βραχιόνων.

Μετά το κλάδεμα συστήνεται, ιδιαίτερα σε περίπτωση προσβολής από το βακτήριο που προκαλεί την καρκίνωση της ελιάς (Pseudomonas savastanoi pv. savastanoi ), ένας ψεκασμός των δένδρων με ένα χαλκούχο σκεύασμα (π.χ.οξυχλωριούχος χαλκός) στη συνιστώμενη από την έγκριση κυκλοφορίας αναλογία που αναγράφεται στη συσκευασία.

Δρ Αθανάσιος Σ. Αλιβιζάτος

Γεωπόνος- Φυτοπαθολόγος