Θέλομε να γίνωμεν ελεύθεροι και όχι να λεγόμεθα ελεύθεροι

ΗΛΙΑΣ ΖΕΡΒΟΣ ΙΑΚΩΒΑΤΟΣ 26-12-1848

Πέμπτη 16 Απριλίου 2020

ΤΑ ΔΩΔΕΚΑ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΕΓΙΝΑΝ 13




Στα Δαμουλιανάτα την Δεκαετία του 60 όλοι εμείς που σήμερα 
έχουμε τα χρονάκια μας βάζαμε κάθε Μεγάλη Πέμπτη στοίχημα 
να μετρήσουμετα Ευαγγέλια Ποτέ κανένας δεν τα εύρισκε 12 
Άλλοτε παίζοντας και τρέχοντας έξω χάναμε κάποιο 
Άλλοτε όταν αρχίζαμετο μέτρημα δεν γνωρίζαμε ποσά εχει πει
 πριν αν ρωτάγαμε μας πληροφορούσαν  λάθος Ακόμα ίσως 
θέλαμε να επιβεβαιώσουμε  ότι
Κεφαλλονίτικος παπάς διαβάζει με σοφία
Τα 12 ευαγγέλια τα βγάζει 13
Όμως δεν ήταν τέτοιες οι αιτίες ώστε να πιάσει το θέμα ο Κεφαλονίτης 
σατυρικός και να το κάνει άλλο ένα ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΟ μας
Εξήγησηh για το γεγονός δίνουν δυο κείμενα που ακολουθούν\
Έχουν επιμεληθεί ο Γερ Σ Γαλανός το πρώτο  που ( όπως πολλά άλλα )
έχει στείλει στο www.damoulianata
Η Αριστέα Χαριτάτου  το δεύτερο  
Την Μεγάλη Πέμπτη τα χαράματα πρώτα μεταλάβαιναν την Θεία Κοινωνία και μετά έβαφαν τα αυγά γύρω στις δώδεκα το μεσημέρι. Ακόμη αποδίδονται πολλές θετικές ιδιότητες στο πρώτο βαμμένο αυγό, όπως, ότι σταματά το χαλάζι, όταν το βγάλουν έξω την ώρα που γίνεται αυτή η θεομηνία.
Σε πολλά μέρη του νησιού, και όχι μόνο αποτυπώνουν οι νοικοκυρές με τη βοήθεια των ανθών, πάνω στα αυγά διάφορα σχήματα. Οι γυναίκες δεν σαρώνανε από τη Μεγάλη Πέμπτη μέχρι το Μεγάλο Σάββατο, κι αν σαρώνανε δεν πετούσαν τα σκουπίδια έξω , τα κρατούσαν και τα πέταγαν αφού ήθελε πέσει πρώτα το κομμάτι. Επίσης την ίδια ημέρα τρυπούσαν τους λοβούς των αυτιών των κοριτσιών για να ετοιμάσουν τις τρύπες που θα κούμπωναν τα ενώτια.
Το απόγευμα φτιάνανε τα μπουρμπουρέλια ή κουκαλιστήρια, δηλαδή (καβουρντίζανε κουκιά και ρεβίθια και κατά το διάβασμα των 12 Ευαγγελίων, τα παιδιά ιδιαιτέρως τα τρώανε για να μην αποκοιμηθούνε. Το βράδυ των ώρα που ψάλλονται τα δώδεκα Ευαγγέλια, οι κοπέλες έκαναν τα φυλακτά με τις κλωστές. Είχαν ένα μέτρο κλωστή μπλε και έκαναν κόμπο κάθε φορά που λεγόταν ένα Ευαγγέλιο. Την άλλη μέρα έβαζαν αυτή την κλωστή σε μια ανθισμένη αγραπιδιά για να παίρνει τις αρρώστιες.
Σ’ άλλες περιπτώσεις, ιδίως παλαιότερες, οι κλωστές ήταν 12 όσα και τα Ευαγγέλια και με διαφορετικά χρώματα και ήταν όλες μαζί. Σε κάθε Ευαγγέλιο δένανε τρεις κόμπους και λέγανε: «Δένω τον τάδε μαζί μου, τη σκέψη, την καρδιά, την ψυχή του. Να μ’ αγαπά και να’ ναι πάντα δικός μου». Το λέγανε τρεις φορές. Μετά όλες τις κλωστές τις δένανε μαζί και τις βάζανε σ’ ένα φυλαχτό και το ‘χανε πάντα πάνω τους. Η Μεγάλη Πέμπτη μαζί με την Μεγάλη Παρασκευή ήταν από παλιά οι ιερότερες μέρες αυτής της εβδομάδας. Ωστόσο την Μεγάλη Πέμπτη καταλύεται το λάδι και τα φαγητά είναι χορταρικά, αγκινάρες και χλωρά κουκιά.
Κεφαλονίτικος παπάς διαβάζει με σοφία τα Δώδεκα (12) Ευαγγέλια τα βγάζει Δεκατρία (13). Τούτη η “παροιμιακή φράση” η οποία και διατηρείται στο νησί και ως αριέττα, διακωμωδεί ένα γεγονός που γινόταν στο νησί παλιά. Ο Ληξουριώτης ιερέας Χαράλαμπος Μαρκέτος) ασχολήθηκε με την εξήγηση αυτής της παροιμιακής φράσης και δημοσίευσε την ιστορική εξήγησή της, που δείχνει πως δε βγήκε από ένα σκωπτικό ή τυχαίο γεγονός. Σύμφωνα, με τον ιερέα Χαράλαμπο Μαρκέτο αφορά την Εορτή του Ευαγγελισμού (το Ευαγγέλιο του Ευαγγελισμού) όταν η εορτή αυτή σύμφωνα με το παλαιό ημερολόγιο έπεφτε μέσα στην Μεγάλη Εβδομάδα.
Η περίπτωση αυτή είναι καταγραμμένη στο μεγάλο Διονυσιακό τυπικό της Μονής του Αγ. Παύλου στο Άγιο Όρος. Έτσι λοιπόν… « Εάν τύχει η Εορτή του Ευαγγελισμού την Αγία και Μεγάλη Παρασκευή, η ακολουθία ψάλλεται ούτως. Το πρωί της Μ. Πέμπτης η θεία λειτουργία του Μ. Βασιλείου, εις δε την τράπεζαν καταλύουμεν οίνον και έλαιον. Το απόγευμα, αφού ψαλλεί το απόδειπνο και ενώ έχει προχωρήσει η ημέρα, προς το βράδυ, αρχίζει ο Μ. Εσπερινός της Εορτής του Ευαγγελισμού να ψάλλεται, ως έχει, μετά λιτής και ευλογίας άρτων».
Στην ουσία ψάλλονται δύο εσπερινοί. Ο ένας το πρωί της Μ. Πέμπτης με τη λειτουργία του Μ. Βασιλείου ως συνήθως και ο άλλος της εορτής του Ευαγγελισμού. Την Μ. Πέμπτη το βράδυ πριν αρχίσει η ακολουθία των δώδεκα Ευαγγελίων. Περίπτωση πράγματι σπάνια και δυσκολότατη. Στο τέλος του δεύτερου Εσπερινού, που είναι ο του Ευαγγελισμού αρχίζει ο όρθρος της εορτής να συμψάλλεται με τον όρθρο της Μ. Παρασκευής, που είναι η γνωστή σε όλους ακολουθία των δώδεκα Ευαγγελίων ως εξής: «Μετά το έβδομο Ευαγγέλιο ψάλλεται ο πολυέλαιος και τα καθίσματα της Εορτής, ακολουθούν τα αντίφωνα και το προκείμενο Ευαγγέλιο του Ευαγγελισμού και στην πορεία ο πεντηκοστός ψαλμός και το στιχηρό ιδιόμελο.
Μετά δε το -Σώσον, ο Θεός, τον λαόν σου- λέγεται το όγδοο Ευαγγέλιο της ακολουθίας των Παθών». Η περίπτωση αυτή συνέβαινε παλιά στο Μοναστήρι που είναι Σταυροπήγιον και Πατριαρχικό των Κηπουραίων που τιμάται η εορτή της Υπ. Θεοτόκου της Ευαγγελίστριας. Όταν άλλαξε το ημερολόγιο μετά το 1924, η Εορτή του Ευαγγελισμού σπάνια συμπίπτει μέσα στη Μ. Εβδομάδα. Έτσι τα Δώδεκα (12) Ευαγγέλια γίνονταν Δεκατρία (13).
Γεράσιμος Σ. Γαλανός

Κεφαλονίτικος Παπάς διαβάζει με  σοφία  τα  12 Ευαγγέλια  τα  βγάζει 13
Αυτό που ελάχιστοι γνωρίζουμε είναι το ότι υπάρχει εξήγηση και αποδεικνύεται ότι το Κεφαλονίτικο, αυτό, γνωμικό δεν είναι απλά ένα γνωμικό!


Επιμέλεια: Αριστέα Χαριτάτου

Όλοι γνωρίζουμε καλά το Κεφαλονίτικο γνωμικό: «Κεφαλονίτικος παπάς διαβάζει με σοφία…τα Δώδεκα Ευαγγέλια τα βγάζει …Δεκατρία». Αυτό που ελάχιστοι γνωρίζουμε είναι το ότι υπάρχει εξήγηση και αποδεικνύεται ότι το Κεφαλονίτικο, αυτό, γνωμικό δεν είναι απλά ένα γνωμικό! Τι εννοούμε; Μετά από προτροπή του Σπύρου Γιουλάτου προς τον Ιερέα Χαράλαμπο Μαρκέτο, βρίσκουμε απαντήσεις! Ευχαριστούμε από καρδιάς τόσο τον κ. Γιουλάτο όσο και τον Ιερέα Μαρκέτο, που μας έστειλαν να δημοσιεύσουμε το παρακάτω κείμενο:

«Κεφαλονίτικος παπάς διαβάζει με σοφία…τα Δώδεκα Ευαγγέλια τα βγάζει …Δεκατρία».

Αυτό αναφέρεται σε κάποιον Ιερέα παλιότερης εποχής, ο οποίος κάποια Μ. Πέμπτη βράδυ, αντί να διαβάσει τα Δώδεκα Ευαγγέλια, διάβασε …Δεκατρία! Όσον και να φαίνεται παράξενο έχει την εξήγησή του μέσα από το τυπικό της Εκκλησίας και ιδιαίτερα αυτό των Μοναστηριών και των Ενοριών.

Για να διαβαστεί δεκατοτρίτο Ευαγγέλιο, θα πρέπει να συμπέσει η Εορτή του Ευαγγελισμού και η Μεγ. Παρασκευή μαζί! Αυτό ήταν όχι σπάνιο στην εποχή του παλαιού ημερολογίου, το οποίο ίσχυε μέχρι το έτος 1924. Και εκείνη λοιπόν την εποχή όταν τύχαινε να γίνει αυτή η σύμπτωση στους ενοριακούς ναούς, ο Ευαγγελισμός μετατίθετο για να γιορτασθεί μαζί με το Πάσχα και γι’ αυτή την μετάθεση υπάρχουν βασιλικά διατάγματα, όπως αυτό του 1866 από τον Γεώργιο τον Ά.

Στα Μοναστήρια, όμως, τα οποία γιόρταζαν τον Ευαγγελισμό, δεν μετετίθετο προς τιμή των κτιτόφων, αλλά εξάγρονιο ο Ευαγγελισμός με την Μεγ. Παρασκευή μαζί. Έτσι την Μεγ. Πέμπτη το βράδυ, όπου ψάλλεται ο Όρθρος της Μεγ. Παρασκευής συψαλλόταν και ο Όρθρος του Ευαγγελισμού, ο οποίος ως γνωστόν έχει ένα Ευαγγέλιο. Σύμφωνα με αυτήν την Μοναστηριακή τάξη μετά το έβδομο από τα Δώδεκα, εψάλλετο ο Πολυέλαιο της Εορτής και ευθύς αμέσως το προκείμενο της Εορτής και το Ευαγγέλιο του Όρθρου της Εορτής, οπότε αθροίζοντας τα Ευαγγέλια έβγαιναν δέκα τρία αντί δώδεκα!

Απορίας άξιον είναι τι σχέση μπορεί να έχει με την Κεφαλονιά, και μάλιστα σε τέτοιο βαθμό, ώστε ρίζωσε στην συνείδηση του λαού, έστω και με την μορφή γνωμικού αποφθέγματος «Κεφαλονίτικος παπάς διαβάζει με σοφία, τα δώδεκα Ευαγγέλια τα βγάζει δεκατρία».

Η λύσης της απορίας βρίσκεται στην Μονή Κηπουραίων, όπου γιορτάζει την Εορτή του Ευαγγελισμού. Στο Μοναστήρι αυτό, τα χρόνια εκείνα συγκεντρωνόταν πολύς κόσμος για την Εορτή του Ευαγγελισμού, αλλά και κατά την Μεγάλη Εβδομάδα, χάριν ψυχικής ωφελείας. Εκείνη την χρονιά του έτους 1866 συνέπεσε ο Ευαγγελισμός με την Μεγ. Παρασκευή και σύμφωνα με την Μοναστηριακή τυπική διάταξη συνψάλλησαν οι δυό Ακουλουθίες των Όρθρων, της Εορτής του Ευαγγελισμού και των Παθών του Κυρίου και ακούστηκαν αντί Δώδεκα-Δεκατρία Ευαγγέλια.

Έτσι λοιπόν, ο κατά πάντα μελετημένος, εφημέριος της Μονής Κηπουραίων, γνωρίζοντας την περίπτωση από την τυπική της πλευρά, πρόσθεσε στα Ευαγγέλια της Μεγ. Πέμπτης βράδυ και το Ευαγγέλιο της Εορτής του Ευαγγελισμού και τα έκανε δεκατρία.

Οι πιστοί όμως, που είχαν συνηθίσει να ακούνε δώδεκα μόνο Ευαγγέλια το βράδυ της Μεγ. Πέμπτης, δεν μπόρεσαν να εξηγήσουν το εξεζητημένο της περιπτώσεως! Γι’ αυτό εξέλαβαν την σοφή, πράγματι, πράξη του Ιερέα, ως έξυπνη μορία και διέσωσαν το συμβάν αυτό με το Κεφαλονίτικο γνωμικό!
«Κεφαλονίτικος παπάς διαβάζει με σοφία,
τα δώδεκα Ευαγγέλια τα βγάζει δεκατρία».

Έστω και αν σήμερα δεν συμβαίνει λόγω αλλαγής ημερολογίου, εν τούτοις μελλοποιημένο το γεγονός παραμένει ζωντανό στην λαογραφική συνείδηση των ανθρώπων του νησιού και ακόμα πιο πέρα και έξω.

Ληξούρι 11/4/2012
Πηγή e-kefalonia.net

Δεν υπάρχουν σχόλια: